Trơưk li pêx xênhv Hmôngz mak trôngx mor têx hnuz uô đaz, uô kruô, tsiaz iz chas muôx chơưr, graix, jâuz, mor chuz, nduôr blâuv zos zav tsênhr cov muôx chia bưk pos, zơưs. Nduôr blâuv tsik zos kar nox cênhz cưv lok sâuv cêr njênhs đaz kruô, mak tsênhv zos kar nox tok kruô, uô huv krưr puz têx kruô tuôx txos tsêr.

Nduôr blâuv pêx xênhv Hmôngz uô cux tas ntâu đas jos, chia uô tâu têx luz nduôr blêx blâuv tsư ha, jôngx tsuv xair têx zav cxur blêx blâuv đơưz, tsư ha, tsik txuôv, thâuv chuz cux zuôr tsuv chuz cov siar cuk thiax jôngx. Muôz cxur jơưr, tsâu đêx li 6 – 8 six, muôz bo tsi cov si đêx, mav muôz chuz hâur tsu. Chuz 1 – 2 six, siar cuk mav gra lok nquôr hâur đaz nduôr chia tuôr thâuv tsênhv cuz.

Đaz nduôr Hmôngz mak xuôk ntông tơưr, truôx khor, mav tho uô đaz tuôr nduôr; đâux tuôr nduôr cux zos têx ntông tơưr thiaz hnhar. Tuôr nduôr zuôr tsuv muôx jos, li ntơư, têx nênhs tuôr nduôr mak tsuv zos txir nênhx zơưs, hluôs nênhs muôx jos. Tuôr nduôr tsuv muôx jos, muôx tsưr ziv thiaz pâuz tuôr, đhâu tuôr nduôr pov cêr siz ndơưs, thôngx siaz, siz paz hâur pêx xênhv. 

Suôz tuôr nduôr ti kaz đaz uô tror pis pôngs hax zav uô trâu cêr shir phaz trâu têx jâus grâuv pax, grâuv đruôs, car ciaz tênhv chaix, lok sik têx hnuz nox tsiaz ntơưv pêx xênhv Hmôngz hax zav lov jêv thiaz sor siaz đuô. Tix lâus Nxênhk Xênhv Muôk, xã Tà Xùa, thav tiak: Tuôr nduôr tsuv đrơưv, muôx tsưr ziv. Zos tuôr kênhz, mak đâux zuôr lok đâux, ro tsik tâu đâux ho pôngz jos, nduôr ho tsik blâuv, tsik lưx. Thâuv tuôr, xuz thơưx max mav tuôr cov nưk lưx siz blâuv thiaz siz lo; Tov kaz ntơư, mav sir jos tuôr tsik so cov mor lưx, blâuv, mav li ro đâux, chia iz tus đâux cir cov lo nduôr, mav muôz puôz yênhx luz nduôr, tsês uô đaz kruô thiaz krưr trâu têx kruô tuôx đhia poz đros nox tsiaz.

Thâuv tuôr tas, têx pox niav Hmôngz mav muôz kê kaiz hâu siar, tas ntơư, têx zuôr luz gâuz plênhr têk thiaz muôz nduôr krưr uô têx luz, cov yênhx luz nduôr tsư ha nzias. Kror txơưr ntơưv nduôr blâuv Hmôngz njuôk li cxuô zav nduôr, mak zos nduôr tsik muôx đaz tsi krưr hâur luz  nduôr, tsik tso đaz tsi shơưk lok tor. Têx nduôr no mak nox tav siv ntơư cux tâu, lok sik tsês txiak mav txiar lok thênh, lok sik cxiaz ntơưv kror chuz, kror txok li 5-10 phút, cov su, muôx njik đax uô câuz puôz, nox hax zav tsư ha cxur blâuv, mak zênhx tâu lơưv.

Nduôr blâuv Hmôngz, đrav ntêx khênhr tuôr hâur têx hnuz grâuv pax, tsiaz chia uô huv krưr trâu kruô nhoz đêz, jê. Têx shông tsik ntêr no, cux tuôr trâu têx kruô ndis saiz nuôv zax thiaz nox siv, têx pưs kruô nuôv zax, tsêr kruô so cux tuôr nduôr trâu têx kruô saiz pov njôngr.

Iz zav kar nox nhoz tox siaz muôx iz kror txux chi txơưr hâur pêx xênhv. Nduôr blâuv tưz cxaz nzir txux chi kar nox ntơưv huyện tox siaz Bắc Yên, yênhx zav huv nuôv zax jông, nhoz trơưr hâur têx kruô nuôv zax siaz njưk./.